Effectiviteit van excentrische oefening voor flexibiliteit

Inleiding

Rekken en strekken is al heel lang de optie om de flexibiliteit van de spieren bij een gevarieerde populatie te vergroten. Bij neurologische aandoeningen werd stretchen gebruikt om spiercontracturen te voorkomen, bij atleten werd gedacht dat het spierpijn na de training zou verminderen en zelfs in de fysiotherapie was het een bekende methode om de flexibiliteit rond verschillende gewrichten te vergroten. Maar de onderzoekstrein blijft maar rijden en daaruit bleek dat stretchen niet noodzakelijk leidde tot verbeteringen in atletische prestaties, een afname in blessures door alle oorzaken of overbelasting en zelfs bij mensen met neurologische blessures was stretchen niet in staat om contracturen te voorkomen of te behandelen. Het lijkt er dus op dat stretchen zijn plaats verliest in revalidatie of atletische training. De laatste jaren wordt er meer aandacht besteed aan excentrische oefeningen. Omdat deze vorm van oefening de spier laat verlengen tijdens het samentrekken, werd gedacht dat dit een betere strategie zou kunnen zijn. In 2012 rapporteerden O'Sullivan et al. al dat excentrische oefening de flexibiliteit van de heup, knie of enkel kon verbeteren, maar de conclusies van dit onderzoek waren gebaseerd op ongepoolde gegevens, zodat de grootte van het effect onbekend bleef. Bij de biceps femoris was excentrische training in staat om een grote toename in spierfasculelengte te veroorzaken. Daarom werd gedacht dat soortgelijke bevindingen ook in andere lichaamsregio's zouden kunnen worden verkregen. Deze systematische review gaf een update van de vorige studie en bevatte ook een meta-analyse om te kijken naar de effectiviteit van excentrische oefening op flexibiliteitsmetingen.

Methoden

Er werd een systematische review uitgevoerd die het onderzoek van O'Sullivan uit 2012 actualiseerde en uitbreidde naar de bovenste ledematen. Gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken die het effect van excentrische training op flexibiliteitsmetingen van het bovenste of onderste lidmaat vergeleken, konden worden geïncludeerd. Het primaire resultaat was flexibiliteit, gemeten aan de hand van het bewegingsbereik van de gewrichten of de lengte van de spierfascicula. Secundaire uitkomsten waren onder andere de effectiviteit van excentrische training op flexibiliteitsmaten in afzonderlijke analyses van de ROM van het gewricht of de lengte van de spierfascicula.

Resultaten

Deze systematische review omvatte 35 vergelijkingen uit 27 onderzoeken in de meta-analyse. In totaal werden 911 deelnemers geïncludeerd. Dus, wat is de effectiviteit van excentrische oefening op flexibiliteitsmetingen? In deze steekproef kon excentrische oefening de flexibiliteit van de gewrichten verbeteren met een gemiddelde effectgrootte (g=0,54 (0,34-0,74)), maar toen een trial met een grote effectgrootte werd uitgesloten in een gevoeligheidsanalyse, was het effect op de grens van gemiddelde grootte (g=0,49 (0,34-0,64)). De algehele kwaliteit werd gedegradeerd tot matig of laag vanwege vertekening en inconsistentie.

Effectiviteit van excentrische oefeningen op flexibiliteitsmetingen — Van: Diong e.a., Musculoskelt Sci Pract (2022)

Secundaire analyses toonden aan dat hetzelfde gold wanneer flexibiliteit afzonderlijk werd gemeten in gewrichts-ROM of in spierfasculelengte (voor gewrichts-ROM: Hedges' g=0,52 (0,31-0,74) en voor spierfascikel lengte: g=0,57 (0,28-0,87)). Voor de ROM van de gewrichten was het bewijs van hoge kwaliteit, terwijl voor de lengte van de spierfascicula het bewijs werd afgewaardeerd naar laag vanwege het risico op vertekening en inconsistentie.

Subgroepanalyses toonden aan dat de matige effectgrootte werd gezien bij verbeteringen in het onderste lidmaat (g=0,57 (0,34-0,79)), maar niet in het bovenste lidmaat (g=0,37 (0-0,74)). Vergeleken met andere interventies (g=0,66 (0,28-1,03)) of geen interventie (g=0,48 (0,28-0,69)) had excentrische training vergelijkbare effecten.

Questions and thoughts

Slechts een minderheid verloor de follow-up (82) en er werden weinig bijwerkingen gerapporteerd, waardoor deze trainingsaanpak redelijk lijkt. Belangrijk om op te merken was echter dat niet elk onderzoek bijwerkingen rapporteerde. In feite deden er 6 dat en de bijwerkingen waren meldingen van vertraagde spierpijn, variërend van licht tot mild. De gemiddelde duur van de interventies was 8 weken en de mediaan van de sessies was 24 (range 12-33). Onderzoeken van minder dan 4 weken werden uitgesloten omdat de auteurs redeneerden dat deze onderzoeken meestal gebaseerd waren op spierschade na de training. Of dit nu wel of niet het geval is, het lijkt redelijk om deze kortetermijnstudies uit te sluiten, omdat we mogen verwachten dat de aanpassingen die nodig zijn om de flexibiliteit te verhogen een paar weken kunnen duren.

De heterogeniteit in de resultaten weerspiegelt verschillen tussen de geïncludeerde onderzoeken. De auteurs geven het voorbeeld van verschillende onderzoeken die grote positieve effecten vonden na het vergelijken van 2-3x/w zware excentrische belasting met concentrische belasting, terwijl een ander onderzoek negatieve effecten vond bij het tweemaal daags toepassen van excentrische belasting. Het lijkt er dus op dat er een 'optimale dosering' bestaat, maar dit viel buiten het bereik van deze studie.

Voor het bovenste lidmaat werd een poging gedaan om de bevindingen samen te vatten, maar slechts 4 artikelen konden worden opgenomen. Aangezien het effect echter op de grens van significantie ligt, zijn er redenen om aan te nemen dat toekomstige onderzoeken, waaronder meer onderzoeken van de bovenste ledematen, een potentieel voordeel van excentrische training kunnen aantonen.

Talk nerdy to me

Vier onderzoeken werden uitgesloten van de meta-analyse omdat de bevindingen afkomstig waren van dezelfde deelnemers in verschillende publicaties. Slechts één keer werden de uitkomsten van deze gegevens opgenomen en de uitsluiting van deze onderzoeken lijkt gerechtvaardigd. De bevindingen werden gekenmerkt door een matige variabiliteit omdat de onderzoeken heterogeen van aard waren. Om hier rekening mee te houden werden willekeurige effectmodellen toegepast, zodat de afgebeelde effecten conservatief van aard zijn en waarschijnlijk niet overschat worden. Interessant is dat de secundaire resultaten keken naar afzonderlijke analyses van gewrichtsflexibiliteit door middel van spier-ROM of spierfasculelengte, wat aangaf dat excentrische training even effectief was. Dit vergroot het vertrouwen in de uitkomsten omdat twee verschillende uitkomstmaten samen ook onafhankelijk van elkaar hetzelfde effect aangeven.

De geïncludeerde onderzoeken waren van matige kwaliteit. Tien studies scoorden lager dan 5 op de PEDro-schaal. Het zou interessant zijn geweest om te weten of er een verschil in uitkomsten zou zijn tussen trials van lage kwaliteit vergeleken met die van hoge kwaliteit. Bij het interpreteren van de resultaten moet rekening worden gehouden met het feit dat de ondergrenzen van de betrouwbaarheidsintervallen wijzen op kleine Hedges' g-waarden. Daarom is het belangrijk om de effecten niet te overschatten, aangezien een aanzienlijk deel van de resultaten van de afzonderlijke onderzoeken in die ondergrens van het betrouwbaarheidsinterval zal liggen.

Take home messages

Wat moeten we meenemen uit deze resultaten? Deze meta-analyse bevestigt wat al werd gespeculeerd, namelijk dat excentrische training echte verbeteringen in flexibiliteit kan veroorzaken. Vooral in de onderste ledematen en in vergelijking met andere interventies (waaronder concentrische oefening, algemene oefening) of in vergelijking met niets doen (wat redelijk klinkt). Excentrische training vergelijken met stretching viel buiten het bestek van dit onderzoek, maar aangezien de doeltreffendheid van stretching de laatste tijd steeds meer in twijfel wordt getrokken, moet de nadruk om deze verbeteringen te bereiken vooral liggen op excentrische training.