Spanningshoofdpijn | Diagnose en behandeling voor fysiotherapeuten

Inleiding & Epidemiologie

Hoofdpijn kan op zichzelf staan, maar is ook een veelvoorkomend symptoom bij nekpijnpatiënten, aangezien meer dan 60% van de patiënten met primaire nekpijnklachten aangeeft gelijktijdige episodes van hoofdpijn te hebben. Daarom is het essentieel om uit te zoeken wat voor soort hoofdpijn de patiënt heeft.

Laten we om te beginnen een onderscheid maken tussen primaire en secundaire soorten hoofdpijn. Maar wat betekent dit? Eenvoudig gezegd is primaire hoofdpijn een "ziekte op zich", terwijl bij secundaire hoofdpijn de hoofdpijn een symptoom is van een andere aandoening. Dus primaire hoofdpijn is migraine, spanningshoofdpijn en clusterhoofdpijn. Hoofdpijn van het secundaire type is hoofdpijn veroorzaakt door tumoren, bloedingen, andere trauma's, TMJ-disfunctie, overdosis stoffen of nekpijn aka. De cervicogene hoofdpijn.

Laten we nu eens nader kijken naar spanningshoofdpijn, de primaire soorten hoofdpijn.

Epidemiologie

Als we kijken naar de huidige prevalentie van verschillende vormen van hoofdpijn, is TTH wereldwijd de meest voorkomende vorm bij de volwassen bevolking met een gemiddelde prevalentie van 42%, gevolgd door migraine met 11% (Stovner et al. (2007). De volgende grafiek toont de huidige prevalentie van verschillende vormen van hoofdpijn in verschillende leeftijdscategorieën(Stovner et al. (2007):

De volgende figuur toont de prevalentie van hoofdpijn op verschillende continenten in de wereld:

Klinisch beeld en onderzoek

Spanningshoofdpijn kan variëren van infrequente episodes, frequente episodes tot chronische hoofdpijn. Zoals uit deze tabel blijkt.

Hoewel de frequentie en de duur verschillen, moeten patiënten in alle drie de categorieën ten minste 2 van de volgende vier kenmerken melden(ICD-H-III):

1. 1. De hoofdpijn is bilateraal
   2. Het heeft een drukkende of aanspannende kwaliteit, maar NIET pulserend.
   3. De intensiteit is mild tot matig, zodat een patiënt meestal nog in staat is om ADL's uit te voeren zoals
   4. De hoofdpijn wordt niet verergerd door gewone lichamelijke activiteit zoals lopen of traplopen.

Ook is er

1. GEEN misselijkheid of braken
2. Niet meer dan één van fotofobie of fonofobie, dat wil zeggen gevoeligheid voor respectievelijk licht en geluid.

Hulpmiddelen die u kunt gebruiken om de impact van hoofdpijn op uw patiënt te beoordelen zijn de HIT-6 vragenlijst. Houd er ook rekening mee dat het moeilijk kan zijn voor een patiënt om alle vragen over duur, intensiteit en kenmerken van hun hoofdpijn te beantwoorden tijdens uw beoordeling. Daarom kan vragen om een hoofdpijndagboek in te vullen helpen bij de beoordeling en behandeling van de hoofdpijn en je moet je ervan bewust zijn dat er overlap kan zijn tussen meerdere hoofdpijnstoornissen.

Examen

In vergelijking met gezonde controles verschilt de gemiddelde patiënt met spanningstype hoofdpijn op provocatie, cervicaal bewegingsbereik, uithoudingsvermogen van de nekspieren en voorwaartse hoofdhouding.
Het doel van provocatietests is om de vertrouwde pijn van de patiënt na te bootsen. Zo kunt u de locatie van nociceptie in de cervicale structuren bevestigen, die mogelijk leidt tot referred pain naar het hoofd. Terwijl provocatieve tests voor CGH kunnen worden gedaan met de in het volgende tabblad getoonde technieken, kan het verschijnsel van naar het hoofd verplaatste pijn bij spanningshoofdpijn en migraine worden uitgelokt met de Watson-test:

Hoewel er geen duidelijke grenswaarden worden gegeven, kan de prestatietijd een indicatie geven van het uithoudingsvermogen van de nekflexor:

Het bereik van de bovenste halsbeweging in de draairichting kan betrouwbaar en nauwkeurig worden beoordeeld met de Flexion-Rotation Test (Hall et al. 2010a, Ogince et al. 2007, Hall et al 2010b). Deze test kan - indien positief - een indicatie geven van beperkte rotatie op de segmenten C1/C2. Hypomobiliteit op C0/C1 of C2/C3 kan dan weer leiden tot deze rotatiebeperking op C1/C2. In geval van een positieve test moeten wij dus nog steeds de tussenwervelbeweging van alle bovenste halssegmenten beoordelen om het disfunctionele segment te vinden.

Een voorwaartse hoofdhouding (FHP) is de voorwaartse positie van het hoofd ten opzichte van de romp in een reproduceerbare rechte houding. Het meten van de horizontale kloof tussen de tragus en de processus spinus C7 is de meest betrouwbare methode gebleken in vergelijking met de horizontale kloof tussen de tragus en de processus acromion en de craniovertebrale hoek tussen de tragus en de processus spinus C7(Lee et al. 2017). De auteurs melden bijna perfecte intrabeoordelaarsbetrouwbaarheid in zowel zittende (comfortabel of rechtop) als staande (comfortabel of rechtop) posities met ICC-waarden >0,9 bij jonge gezonde Chinese personen.

De literatuur over normwaarden is vrij schaars en meestal wordt de craniovertebrale hoek als enige meting beschreven. Nemmers et al. (2005) beschrijven dat een clinicus van jonge gezonde volwassenen een gemiddelde normale FHP kan verwachten binnen een bereik van 10° van 49° tot 59° wanneer de craniovertebrale hoek als referentie wordt gebruikt. In hun studie rapporteren de auteurs een hoek van 48,84° voor de 65-74-jarige, 41,2° voor de 75-84-jarige, en 35,6° voor mensen van 85+ bij gezonde, in de gemeenschap levende oudere vrouwen.

In hun gerandomiseerde gecontroleerde proef hebben Harman et al. (2005) definieerden een voorwaartse hoofdhouding zodra de afstand tussen de tragus en de achterste hoek van het acromion groter was dan 5 cm. Fernández-de-las-Peñas (et al. 2006) vonden een craniovertebrale hoek van 45,3° bij patiënten met chronische TTH, vergeleken met een hoek van 54,1° bij gezonde controles.

Caneiro et al. (2010) toonden aan dat voorovergebogen zitten gepaard gaat met een verhoogde cervicale flexie en anterieure translatie van het hoofd in vergelijking met rechtop zitten. Een dergelijke houdingsspanning kan perifere cervicale nociceptoren activeren in de bovenste cervicale structuren zoals de suboccipitale spieren of facetgewrichten, hetgeen kan leiden tot referred head pain(Mingels et al. 2019). Neuroanatomische, biomechanische en niet-nociceptieve trajecten lijken het profileren van patiënten op basis van een houdingsprikkel te rechtvaardigen. Verder onderzoek is nodig om de bijdrage van houdingsstoornissen aan hoofdpijn en het effect van specifieke interventies vast te stellen(Mingels et al. 2019).

100% Gratis Hoofdpijn Thuis Oefening Programma

• • Naam*
• • E-mail*

Δ

Behandeling

Van Ettekoven et al. (2006) vergeleken een craniocervicale flexie training (CCFT) programma met fysiotherapie met fysiotherapie alleen bij patiënten met chronische spanningshoofdpijn. Zij vonden een afname van de frequentie, duur en intensiteit van hoofdpijn in de CCFT-groep bij 6 weken follow-up in vergelijking met de fysiotherapiegroep. Bij 6 maanden follow-up, zelfs nadat het interventieprogramma was gestopt, bleef het effect met betrekking tot de verminderde hoofdpijnfrequentie significant.
Castien et al. (2011) hebben interventies met manuele therapie (MT), waaronder spinale mobilisatie / manipulatie van de cervicale en thoracale wervelkolom, houdingscorrectie en craniocervicale oefeningen, vergeleken met gebruikelijke zorg door een huisarts bij een groep patiënten met chronische TTH. Zij vonden een significant grotere vermindering van hoofdpijnfrequentie, invaliditeit en toegenomen cervicale functie in de MT-groep na 8 weken follow-up invaliditeit en cervicale functie Terwijl het verschil in de primaire uitkomst hoofdpijnfrequentie nog steeds significant was na 26 weken, waren invaliditeit en cervicale functie dat niet.
2 jaar later onderzochten de auteurs welk deel van hun MT-interventie effectief was(Castien et al. 2013). Zij vonden dat een groter uithoudingsvermogen van de nekflexor het werkingsmechanisme leek te zijn achter de MT-interventie. Een toename van de cervicale ROM en een verbeterde lichaamshouding waren niet mediërend voor het effect van verminderde hoofdpijnklachten.
Dezelfde auteurs onderzochten vervolgens of er een verband bestaat tussen isometrische nekflexorkracht en de afname van druk-pijndrempels - een indicator voor perifere en centrale sensitisatie bij patiënten met chronische TTH(Castien et al. 2015). Uit hun resultaten blijkt dat een afname van PPT correleert met een toename van isometrisch sterkte van hals buigspieren bij patiënten met chronische TTH op korte en lange termijn.

Als het uithoudingsvermogen van de nek verminderd is, kunt u het volgende oefenprogramma proberen:

Een klein deel van de interventie in de studie van Castien et al. (2011) bestond uit manuele druktechnieken afgekort als MTP, waarvoor alleen anekdotisch bewijs beschikbaar is als behandeling op zich. In de volgende video tonen wij u 3 manuele druktechnieken die de pijn kunnen verminderen en het bewegingsbereik van de bovenste halswervels kunnen vergroten.

MTP1:

Leg de patiënt in buikligging. Indien mogelijk kunt u het hoofdgedeelte van de bank laten zakken zodat het hoofd van de patiënt in lichte flexie is. Deze techniek richt zich op de ipsilaterale rectus capitis posterior major. Deze spier loopt schuin van de doornuitsteeksels van C2 naar het laterale deel van de inferieure nuchalijn bij het achterhoofd. Om de spier te bereiken, moeten we de musculus trapezius mediaal verschuiven om eronder te komen. U kunt uw patiënt vragen zijn hoofd iets op te tillen om het verloop van de trapezius te zien. Het is onvermijdelijk dat we door de splenius moeten palperen, die slechts een dunne spierlaag is waarmee je toch door de rectus capitis posterior kunt palperen.

Oefen nu druk uit op deze spier met uw duim in mediale en craniale richting naar de aanhechting ervan. Dit leidt bij patiënten met spanningshoofdpijn tot lokale en vervolgens naar het hoofd verplaatste pijn. Houd de druk gedurende 20 tot 60 seconden aan totdat de verwezen hoofdpijn is afgenomen, gevolgd door een afname van de plaatselijke pijn totdat alleen nog plaatselijke druk overblijft. Herhaal daarna de techniek aan de contralaterale zijde.

MTP 2: 

Deze techniek combineert compressie van de myofaciale structuren met een rek van de grote rectus capitis posterior. Om de techniek uit te voeren laat u de patiënt in rugligging liggen en plaatst u uw wijs- of middelvinger op de achterste tuberkel van C1, die diep ligt tussen het achterhoofd en de processus spinosus van C2. Je kunt de druk verhogen door er nog een vinger op te leggen. Verhoog dan geleidelijk de spanning in de contralaterale rectus capitis posterior major door het hoofd van de patiënt naar u toe te draaien totdat de patiënt submaximale pijn meldt. Dit kan weer lokale en verwezen hoofdpijn veroorzaken bij patiënten met spanningshoofdpijn. U kunt de rotatie fixeren met uw eigen buik of dij, zodat deze in een submaximale positie kan worden gehouden. Houd de druk en de rek 20 tot 60 seconden aan totdat de verwijspijn in het hoofd is afgenomen, gevolgd door een afname van de plaatselijke pijn totdat alleen nog plaatselijke druk overblijft. Herhaal daarna de techniek aan de contralaterale zijde.

MTP3: 

Deze techniek is gericht op de bovenste cervicale gewrichten C1/C2 en C2/C3. Om de techniek voor C1/C2 uit te voeren, laat u de patiënt in rugligging gaan en steunt u zijn hoofd op uw onderarm. Draai vervolgens het hoofd van de patiënt 20 graden van u af en plaats uw duim op de ipsilaterale boog van C1. Daarna draait u het hoofd van uw patiënt naar achteren tot u de weerstand op uw duim voelt.Ook deze techniek zal bij patiënten met spanningshoofdpijn lokale pijn en verwijspijn naar het hoofd opwekken. Houd de druk en de rek 20 tot 60 seconden aan totdat de verwijspijn in het hoofd is afgenomen, gevolgd door een afname van de plaatselijke pijn totdat alleen nog plaatselijke druk overblijft.

Om C2/C3 te richten, draait u het hoofd van de patiënt 30 graden van u af. Maak vervolgens een opwaartse glijbeweging in het ipsilaterale facetgewricht van C2/C3 door druk uit te oefenen op de ipsilaterale boog van C2. Houd deze positie opnieuw 20 tot 60 seconden aan, totdat eerst de verwijspijn in het hoofd is afgenomen en ook de plaatselijke pijn is verminderd tot er alleen nog plaatselijke druk is.

Herhaal daarna de techniek aan de contralaterale zijde.

In tegenstelling tot triggerpointtechnieken zijn de manuele druktechnieken niet gericht op pijnlijke gespannen banden in bepaalde spieren. Het doel is een nociceptieve afferente stimulus uit te lokken in het bovenste cervicale gebied dat wordt geïnnerveerd door de dorsale ramus van C2. Deze nociceptieve stimulus blijkt supraspinale remmende systemen te activeren, zoals de periaqueductale gray (PAG) en de rostroventrale medulla, afgekort RVM. Deze structuren kunnen beide de nociceptie in de dorsale hoorn remmen. Hoewel pijn meestal alleen op korte termijn vermindert bij benaderingen die gericht zijn op het neurologische systeem, blijkt uit anekdotisch bewijs dat deze technieken een langdurig effect kunnen hebben.

Wil je meer weten over hoofdpijn? Bekijk dan onze volgende blogs & onderzoeksrecensies:

• Lichamelijke testen voor hoofdpijn: Nuttig?
• De doeltreffendheid van aërobe oefening vs. Krachttraining bij de behandeling van migraine
• Podcast Episode 031: Hoofdpijn met René Castien

Referenties

Caneiro, J.P., O'Sullivan, P., Burnett, A., Barach, A., O'Neil, D., Tveit, O., & Olafsdottir, K. (2010). De invloed van verschillende zithoudingen op hoofd/nek houding en spieractiviteit. Manuele therapie, 15(1), 54-60.

Castien, R. F., Van Der Windt, D. A., Grooten, A., & Dekker, J. (2011). Effectiviteit van manuele therapie bij chronische spanningstype hoofdpijn: een pragmatisch, gerandomiseerd, klinisch onderzoek. Cephalalgia, 31(2), 133-143.

Castien, R., Blankenstein, A., Van Der Windt, D., Heymans, M. W., & Dekker, J. (2013). Het werkingsmechanisme van manuele therapie bij deelnemers met chronische spanningshoofdpijn. journal of orthopaedic & sports physical therapy, 43(10), 693-699.

Castien, R., Blankenstein, A., & De Hertogh, W. (2015). Drukpijn en isometrische kracht van nekflexoren zijn gerelateerd bij chronische spanningshoofdpijn. Pijnarts, 18(2), E201-E205.

Van Ettekoven, H., & Lucas, C. (2006). Effectiviteit van fysiotherapie inclusief een craniocervicaal trainingsprogramma voor spanningshoofdpijn; een gerandomiseerde klinische studie. Cephalalgia, 26(8), 983-991.

Fernandez-de-Las-Penas, C., Alonso-Blanco, C., Cuadrado, M. L., & Pareja, J. A. (2006). Voorwaartse hoofdhouding en nekmobiliteit bij chronische spanningshoofdpijn: een geblindeerde, gecontroleerde studie. Cephalalgia, 26(3), 314-319.

Hall, T., Briffa, K., Hopper, D., & Robinson, K. (2010). Lange-termijn stabiliteit en minimaal detecteerbare verandering van de cervicale flexie-rotatie test. journal of orthopaedic & sports physical therapy, 40(4), 225-229.

Hall, T. M., Briffa, K., Hopper, D., & Robinson, K. (2010). Vergelijkende analyse en diagnostische nauwkeurigheid van de cervicale flexie-rotatie test. Het tijdschrift voor hoofdpijn en pijn, 11(5), 391-397.

Harman, K., Hubley-Kozey, C. L., & Butler, H. (2005). Effectiviteit van een oefenprogramma ter verbetering van de voorwaartse hoofdhouding bij normale volwassenen: een gerandomiseerde, gecontroleerde studie van 10 weken. Journal of Manual & Manipulative Therapy, 13(3), 163-176.

Lee, C. H., Lee, S., & Shin, G. (2017). Betrouwbaarheid van de evaluatie van de voorwaartse hoofdhouding tijdens het zitten, staan, lopen en rennen. Menselijke Bewegingswetenschap, 55, 81-86.

Mingels, S., Dankaerts, W., & Granitzer, M. (2019). Is er steun voor het paradigma 'houding van de wervelkolom als trigger voor episodische hoofdpijn'? Een uitgebreid overzicht. Current Pain and Headache Reports, 23, 1-8.

Nemmers, T. M., Miller, J. W., & Hartman, M. D. (2009). Variabiliteit van de voorwaartse hoofdhouding bij gezonde oudere vrouwen die in de gemeenschap wonen. Tijdschrift voor geriatrische fysiotherapie, 32(1), 10-14.

Ogince, M., Hall, T., Robinson, K., & Blackmore, A. M. (2007). De diagnostische validiteit van de cervicale flexie-rotatietest bij C1/2-gerelateerde cervicogene hoofdpijn. Manuele therapie, 12(3), 256-262.

Olesen, J. (2018). Internationale classificatie van hoofdpijnaandoeningen. The Lancet Neurology, 17(5), 396-397.

Stovner, L. J., Hagen, K., Jensen, R., Katsarava, Z., Lipton, R. B., Scher, A. I., ... & Zwart, J. A. (2007). De wereldwijde last van hoofdpijn: een documentatie van de prevalentie van hoofdpijn en invaliditeit wereldwijd. Cephalalgia, 27(3), 193-210.