Αυχενογενής ζάλη | Διάγνωση & Θεραπεία

Εισαγωγή & Παθοφυσιολογία

Η αυχενογενής ζάλη ορίζεται ως "μια μη ειδική αίσθηση αλλοιωμένου προσανατολισμού στο χώρο και ανισορροπίας" και σχετίζεται με δυσλειτουργία του αυχένα. Παρουσιάζεται συχνότερα σε γυναίκες και σε άτομα με καθιστή εργασία ή σε άτομα με παρατεταμένη θέση του αυχένα κατά τη διάρκεια της εργασίας. Το παράπονο της ζάλης είναι συχνά περισσότερο ένα αίσθημα ζάλης σε συνδυασμό με ανισορροπία.

Παθομηχανισμός

Η αυχενογενής ζάλη προκαλείται από μια αισθητηριακή αναντιστοιχία των προσαγωγών πληροφοριών του αυχένα. Σημαντικές ιδιοδεκτικές δομές, όπως οι μυϊκές ατράκτους και οι απολήξεις των νευρικών υποδοχέων, βρίσκονται στον αυχένα. Ως εκ τούτου, η περιοχή αυτή είναι σημαντική για τον έλεγχο της στάσης και της ισορροπίας. Λόγω μιας αυχενικής δυσλειτουργίας (προερχόμενης από μηχανική, εκφυλιστική ή φλεγμονώδη διαταραχή), παρατηρείται μια αισθητηριακή αναντιστοιχία των προσαγωγών αυχενικών ιδιοδεκτικών εισροών με τις αισθητηριακές εισροές από το οπτικό και αιθουσαίο σύστημα. Αυτή η μη φυσιολογική προσαγωγική είσοδος από τους υποδοχείς/μηχανισμούς της αυχενικής άρθρωσης στον αιθουσαίο πυρήνα προκαλεί αναντιστοιχία με τις πληροφορίες από το αιθουσαίο και το οπτικό σύστημα.

Οι αφορμές μπορεί να είναι:

• (Γρήγορες) κινήσεις του λαιμού, για παράδειγμα, έκταση του λαιμού όταν κοιτάτε ψηλά
• Μειωμένη ROM του αυχένα
• Πόνος στον αυχένα
• Ορισμένες (διατηρούμενες) θέσεις του λαιμού

Κλινική εικόνα & εξέταση

Σημεία και συμπτώματα

Κατά τη λήψη του ιστορικού, γίνεται σαφές ότι ο ασθενής έχει συνυπάρχοντα συμπτώματα στον αυχένα. Η αυχενογενής ζάλη αναπτύσσεται σταδιακά, είναι επεισοδιακή και μπορεί να διαρκέσει από μερικά λεπτά έως ώρες. Οι κινήσεις του κεφαλιού και του αυχένα αναπαράγουν τα συμπτώματα της ζάλης. Συνήθως, η ζάλη δεν είναι περιστροφική, αλλά μάλλον μια αίσθηση αποπροσανατολισμού, ζαλάδας ή ανισορροπίας που συνοδεύεται από πόνο στον αυχένα, μειωμένη ROM του αυχένα και ισορροπία.

Εξέταση

Είναι σημαντικό ότι η αυχενογενής ζάλη αποτελεί διάγνωση αποκλεισμού. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει πρώτα να αποκλειστούν άλλες κεντρικές και αιθουσαίες αιτίες ζάλης.

Κατά τη διάρκεια της επιθεώρησης, μπορεί να παρατηρηθούν η στάση του κεφαλιού προς τα εμπρός, η μεγαλύτερη πρόταξη των ώμων και η "καμπουριασμένη" στάση του σώματος. Αν και οι θέσεις αυτές δεν είναι γενικά παθολογικές, μπορεί να μεταβάλλουν τα φορτία στον αυχένα και την ωμική ζώνη λόγω αλλαγής της λειτουργίας των μυών. Η ψηλάφηση μπορεί να αποκαλύψει μυϊκό πόνο και αίσθημα σφιξίματος κατά την ψηλάφηση των μυών του αυχένα και της ωμικής ζώνης.

Ενεργός εξέταση

Μέτρηση του ενεργού εύρους κίνησης του αυχένα για τον προσδιορισμό της ανάγκης κινητοποίησης της αυχενικής άρθρωσης.

Θα πρέπει να αξιολογείται η αίσθηση της θέσης των αρθρώσεων. Μια μελέτη των De Vestel και συν. το 2022 διαπίστωσε ότι οι ασθενείς με αυχενογενή ζάλη είχαν μεγαλύτερα σφάλματα με τη δοκιμασία αίσθησης της θέσης των αρθρώσεων κατά την έκταση του αυχένα.

Οι μετρήσεις της ισορροπίας θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν στατική ισορροπία, για παράδειγμα στη στάση σε συνδυασμό με το βήμα, και δυναμική ισορροπία κατά τη διάρκεια, για παράδειγμα, της δοκιμασίας Timed-up and Go-test, της βάδισης σε συνδυασμό με το βήμα ή της λειτουργικής αξιολόγησης βάδισης. Διαπιστώθηκε ότι το μεγαλύτερο σφάλμα αίσθησης της θέσης των αρθρώσεων, η υψηλή βαθμολογία στο ερωτηματολόγιο Neck Bournemouth Questionnaire και η καλύτερη βαθμολογία Tandem Gait συσχετίστηκαν με υψηλότερες πιθανότητες εμφάνισης αυχενικής ζάλης.

Παθητική εξέταση

Η ψηλάφηση του λαιμού μπορεί να αποκαλύψει ευαισθησία στην υποϊνιακή περιοχή. Η ψηλάφηση των αυχενικών εγκάρσιων αποφύσεων των C1 και C2, των σπονδυλικών αποφύσεων των C2 και C3 μπορεί να αποκαλύψει τοπικό ή διάχυτο πόνο ή να προκαλέσει την αίσθηση της αυχενογενούς ζάλης. Για την αξιολόγηση του μυϊκού τόνου μπορεί να γίνει ψηλάφηση του λεβωτού ωμοπλάτη, του σπληνός, του ορθού, του ημισφαιρίου και του άνω τραπεζοειδούς μυός.

Για να εκτιμηθεί εάν η κινητικότητα της άνω και κάτω αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και της αυχενικοθωρακικής συμβολής είναι μειωμένη και, επομένως, ενδεχομένως υποκρύπτει την αυχενογενή ζάλη, μπορούν να διενεργηθούν οι ακόλουθες εξετάσεις.

• Δοκιμή κάμψης-περιστροφής

• Άμεσες άνω αυχενικές PIVM σε καθιστή θέση
• Έμμεσες άνω αυχενικές PIVM σε ύπτια θέση
• Άμεση μέση αυχενική PIVM σε καθιστή θέση
• Αξιολόγηση της άνω θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης σε κάμψη και έκταση

Δύναμη και αντοχή

Για την αξιολόγηση της δύναμης και της αντοχής, μπορούν να γίνουν οι ακόλουθες δοκιμές.

• Δοκιμή κρανιο-τραχηλικής κάμψης
• Δοκιμή Harris - Δοκιμή αντοχής βαθιάς κάμψης του αυχένα
• Δοκιμή αντοχής των αυχενικών εκτεινόντων

Ειδική αξιολόγηση της ζάλης

Ορισμένες ειδικές εξετάσεις μπορούν να γίνουν για την αξιολόγηση της αυχενογενούς ζάλης

• Δοκιμή αυχενικής στρέψης

• Δοκιμή στρέψης λαιμού ομαλής επιδίωξης
• Δοκιμή διαφοροποίησης κεφαλής-λαιμού
• Ισορροπία στάσης
• Δοκιμή τραχηλικής μετατόπισης
• Δοκιμή σακκαδικής κίνησης των ματιών
• Δοκιμή σταθερότητας βλέμματος
• Δοκιμή συντονισμού ματιών/κεφάλου

Θεραπεία

Ιδανικά, η θεραπεία θα πρέπει να στοχεύει στα ευρήματα της εξέτασης. Η χειροθεραπεία με άμεση ή έμμεση άνω αυχενική PIVM, αυχενική SNAG μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση που η εξέταση αποκαλύψει περιορισμούς στο εύρος της κίνησης. Για την προώθηση των θετικών νευροφυσιολογικών επιδράσεων μπορεί να πραγματοποιηθεί έλξη-χειρισμός της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και/ή της αυχενοθωρακικής συμβολής.

Θα πρέπει να γίνεται ενδυνάμωση και αντοχή για την ενίσχυση της αντοχής της άνω αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Οι ασκήσεις βαθιάς κάμψης και έκτασης του αυχένα είναι εύκολες στην εκτέλεση και μπορούν να γίνουν εύκολα στο σπίτι ή στη δουλειά.

Η αισθητικοκινητική εκπαίδευση πρέπει να ενσωματώνεται όταν η εξέταση αποκαλύπτει σφάλματα στην αίσθηση της θέσης των αρθρώσεων, δυσκολίες στον έλεγχο των οφθαλμικών κινήσεων και στην ισορροπία της στάσης.

• Ασκήσεις αντίληψης της ιδιοδεκτικότητας/αίσθησης της θέσης των αρθρώσεων
• Οφθαλμοκινητικές ασκήσεις
• Προπόνηση ισορροπίας σταθερότητας στάσης

Αναφορές

De Vestel C, Vereeck L, Van Rompaey V, Reid SA, De Hertogh W. Κλινικά χαρακτηριστικά και διαγνωστικές πτυχές της αυχενικής ζάλης σε ασθενείς με χρόνια ζάλη: Μια διατομεακή μελέτη. Musculoskelet Sci Pract. 2022 Aug;60:102559. doi: 10.1016/j.msksp.2022.102559. Epub 2022 Mar 26. PMID: 35364427. 

Malmström EM, Karlberg M, Melander A, Magnusson M, Moritz U. Αυχενογενής ζάλη - μυοσκελετικά ευρήματα πριν και μετά τη θεραπεία και μακροπρόθεσμη έκβαση. Disabil Rehabil. 2007 Aug 15;29(15):1193-205. doi: 10.1080/09638280600948383. PMID: 17653993. 

Devaraja K. Προσέγγιση της αυχενικής ζάλης: μια ολοκληρωμένη ανασκόπηση της αιτιοπαθολογίας και της διαχείρισής της. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2018 Oct;275(10):2421-2433. doi: 10.1007/s00405-018-5088-z. Epub 2018 Aug 9. PMID: 30094486.

Yaseen K, Hendrick P, Ismail A, Felemban M, Alshehri MA. Η αποτελεσματικότητα της χειροθεραπείας στη θεραπεία της αυχενικής ζάλης: συστηματική ανασκόπηση. J Phys Ther Sci. 2018 Jan;30(1):96-102. doi: 10.1589/jpts.30.96. Epub 2018 Jan 27. PMID: 29410575; PMCID: PMC5788784.

Knapstad MK, Nordahl SHG, Goplen FK. Κλινικά χαρακτηριστικά σε ασθενείς με αυχενική ζάλη: Συστηματική ανασκόπηση. Health Sci Rep. 2019 Jul 26;2(9):e134. doi: 10.1002/hsr2.134. PMID: 31624772; PMCID: PMC6784794.

Yacovino DA, Hain TC. Κλινικά χαρακτηριστικά της αυχενικής ζάλης και του ιλίγγου. Semin Neurol. 2013 Jul;33(3):244-55. doi: 10.1055/s-0033-1354592. Epub 2013 Sep 21. PMID: 24057828.

Reid SA, Callister R, Snodgrass SJ, Katekar MG, Rivett DA. Χειροθεραπεία για την αυχενογενή ζάλη: Μακροπρόθεσμα αποτελέσματα μιας τυχαιοποιημένης δοκιμής. Man Ther. 2015 Feb;20(1):148-56. doi: 10.1016/j.math.2014.08.003. Epub 2014 Aug 27. PMID: 25220110.

Sung YH. Δυσλειτουργία της άνω αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και ζάλη. J Exerc Rehabil. 2020 Oct 27;16(5):385-391. doi: 10.12965/jer.2040612.306. PMID: 33178639; PMCID: PMC7609854.

Carrasco-Uribarren A, Rodriguez-Sanz J, López-de-Celis C, Pérez-Guillen S, Tricás-Moreno JM, Cabanillas-Barea S. Βραχυπρόθεσμες επιδράσεις του πρωτοκόλλου έλξης-χειρισμού στην ένταση της ζάλης και την αναπηρία στην αυχενογενή ζάλη: τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή. Disabil Rehabil. 2022 Jul;44(14):3601-3609. doi: 10.1080/09638288.2021.1872719. Epub 2021 Jan 20. PMID: 33470861.

Carrasco-Uribarren A, Rodríguez-Sanz J, López-de-Celis C, Fanlo-Mazas P, Cabanillas-Barea S. Ένα πρωτόκολλο θεραπείας της άνω αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης για την αυχενογενή ζάλη: τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή. Physiother Theory Pract. 2022 Nov;38(13):2640-2649. doi: 10.1080/09593985.2021.1972500. Epub 2021 Sep 8. PMID: 34496721.

Treleaven J, Joloud V, Nevo Y, Radcliffe C, Ryder M. Normative Responses to Clinical Tests for Cervicogenic Dizziness: Κλινική δοκιμασία αυχενικής στρέψης και δοκιμασία διαφοροποίησης κεφαλής-λαιμού. Phys Ther. 2020 Jan 23;100(1):192-200. doi: 10.1093/ptj/pzz143. PMID: 31584656.

L'Heureux-Lebeau B, Godbout A, Berbiche D, Saliba I. Αξιολόγηση των παρακλινικών δοκιμασιών στη διάγνωση της αυχενικής ζάλης. Otol Neurotol. 2014 Dec;35(10):1858-65. doi: 10.1097/MAO.0000000000000506. PMID: 25058834.

De Vestel C, Vereeck L, Reid SA, Van Rompaey V, Lemmens J, De Hertogh W. Συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση της θεραπευτικής αντιμετώπισης των ασθενών με αυχενική ζάλη. J Man Manip Ther. 2022 Oct;30(5):273-283. doi: 10.1080/10669817.2022.2033044. Epub 2022 Apr 6. PMID: 35383538; PMCID: PMC9487935.

Chu ECP, Lo FS, Bhaumik A. Πιθανή επίδραση της πρόσθιας στάσης του κεφαλιού στη σταθερότητα της άνω αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. J Family Med Prim Care. 2020 May 31;9(5):2517-2520. doi: 10.4103/jfmpc.jfmpc_95_20. PMID: 32754534; PMCID: PMC7380784.

Vural M, Karan A, Albayrak Gezer İ, Çalışkan A, Atar S, Yıldız Aydın F, Coşkun Benlidayı İ, Gökşen A, Koldaş Doğan Ş, Karacan G, Erdem R, Eda Kurt E, Kesiktaş FN, Aydın T, Şahin N, Aydın Z, Ordahan B, Türkoğlu G, Reşorlu H, Döner D, Yılmaz F, Bertan H, Dülgeroğlu D, Karaahmet ÖZ, Sonel Tur B, Moustafa E, Borman P, İskender Ö, Ay S, Kurtaran A, Şirzai H, Evcik D, Çapan N, Erhan B, Alptekin HK, Ural Hİ. Επιπολασμός, αιτιολογία και βιοψυχοκοινωνικοί παράγοντες κινδύνου της αυχενικής ζάλης σε ασθενείς με αυχενικό πόνο: Μια πολυκεντρική, διατομεακή μελέτη. Turk J Phys Med Rehabil. 2021 Dec 1;67(4):399-408. doi: 10.5606/tftrd.2021.7983. PMID: 35141479; PMCID: PMC8790272.